Znykle Selo – Village Détruit

door Joukje van der Ven

Azannes en Soumazannes. Twee willekeurige dorpen in Frankrijk. Eeuwenlang lagen ze naast elkaar, omgeven door bos en akkers. Ze groeiden samen op, werden samen oud. Als een tweeling. Ze warmden in de zomer samen op onder de hete zon, en bevroren ’s winters samen onder een dik pak sneeuw. Tot de oorlog kwam.

In 1916 werd Soumazannes, gelegen in de heuvels van Verdun, letterlijk met de grond gelijk gemaakt. Bommen legden het complete dorp in puin, tot er niets van over was. En tot op de dag van vandaag is dat wat er van het dorp rest: grond. Er is bos, er zijn akkers. Maar verder is er niets. Het dorp is verdwenen, een village détruit geworden. Alleen de bommen liggen er nog steeds. Alleen een door lokale jeugd geplaatst gedenkteken is wat er over is van wat ooit een dorp was. Soumazannes is de gestorven tweelinghelft. Niemand noemt het ooit nog thuis; Soumazannes is gereduceerd tot “grond”. Bij de kerk van haar zus Azannes hangt een sterk vervaagd plaatsnaambord dat de richting naar haar gestorven zusje aangeeft.

Soumazannes is niet het enige dorp dat verdwenen is; rondom Verdun kan je zo’n 20 dorpen bezoeken, die helemaal geen dorp meer zijn. Soms staan er nog straatnaambordjes, her en der kan je nog zien waar de kerk heeft gestaan, maar in andere gevallen, zoals in Soumazannes, is er nog maar één afgebladderd bord dat herinnert aan het thuis dat het ooit voor mensen is geweest. En de bommen, die liggen er nog steeds.

Laten we eens inzoomen op Oekraïne. Ruim een eeuw later zien we Mar’yanivka en Myklovaika. Twee willekeurige dorpen in Oekraïne. Eeuwenlang lagen ze naast elkaar, omgeven door bos en akkers. Ze groeiden samen op, werden samen oud. Als een tweeling. Ze warmden in de zomer samen op onder de hete zon, en bevroren ’s winters samen onder een dik pak sneeuw. Tot de oorlog kwam.

In 2022 werd Oekraïne met de grond gelijk gemaakt. En tot op de dag van vandaag is dat gaande. Hele dorpen verdwijnen. Znykle selo. Oekraïens voor Village Détruit, oftewel verdwenen dorp. Een term die, als het even kan, zelf zou moeten verdwijnen.

Laten we hopen op en vechten voor vrede. Niet door middel van bommen, die blijven liggen, maar met woorden. Want die bommen leggen de wereld plat, maar met woorden kunnen we haar weer opbouwen. Laat Mar’yanivka en Myklovaika niet eindigen als Azannes en Soumazannes, als een bord, ter herinnering, tussen bos en akkers. Laat hen samen opgroeien en oud worden. Als een tweeling.